Bán Hạ (Rhizoma Pinelliae Ternatae).

Bán hạ dùng làm thuốc được ghi đầu tiên trong sách “Bản Kinh”, là thân rễ phơi hay sấy khô của nhiều loại cây Bán hạ khác nhau đều thuộc họ ráy.Bán hạ Trung Quốc có tên thực vật học là Pinellia ternata Thunb. Brwiter hay Pinellia tuberifera Tenore. Bán hạ Việt Nam gồm những cây Typhonium divaricatum L. Arum trilobatum Lour, Typhonium trilobatum (Schott).

Tác dụng dược lý.

1.Theo y học cổ truyền.

Bán hạ có tác dụng: táo thấp hóa đàm, giáng nghịch cầm nôn (chỉ ấu) tiêu bỉ tán kết. Chủ trị các chứng: tháp đàm, hàn đàm thượng xung gây động phong, đàm trọc hung tý, hàm ẩm ẩu thổ, vị hư ẩu thổ, vị nhiệt ẩu thổ, nhậm thần ẩu thổ, chứng kết hung, mai hạch khí, chứng anh lựu đàm hạch, ung thư thũng độc.

2.Kết quả nghiên cứu dược lý hiện đại.

– Thành phần độc của Bán hạ khó hòa tan trong nước, còn thành phần có tác dụng cầm nôn và giảm ho đều có tác dụng hòa vào nước nóng. Thành phần có độc không bị phá hủy bởi nuóc gừng đơn độc mà bị bạch phàn làm hết độc.

– Bán hạ chế thành hoàn và nước sắc Bán hạ có tác dụng cầm nôn. Cao lỏng Bán hạ, bột Bán hạ (đã được chế với nhiệt độ cao) cũng có tác dụng cầm nôn. Nhưng bán hạ sống ngược lại có tác dụng gây nôn.

– Nước sắc Bán hạ cho mèo được gây ho nhân tạo uống có tác dụng giảm ho nhưng kém codeine.

– Bán hạ có tác dụng giải độc (antidotal) đối với nhiễm độc Strychnine và acetylcholin.

– Protein Bán hạ với liều 30mg/kg đối với chuột nhắt có tác dụng chống có thai sớm. Thuốc ngâm kiệt Bán hạ sống có tác dụng chống rối loạn nhịp tim trên súc vật thí nghiệm.

– Cồn loãng hay nước ngẫm kiệt Chưởng diệp Bán hạ có tác dụng ức chế rõ rệt đối với ung thư và tế bào Hela trên súc vâth thí nghiệm.

– Độc tính: Liều LD50 của Bán hạ sống chích màng bụng đối với chuột là 13g/kg. Bán hạ sống uống quá liều dễ ngộ độc. Ăn bán hạ sống mồn lưỡi có cảm giác tê chích. Liều lớn gây cho mồm họng cảm giác tê cay mạnh, ngứa, nóng bỏng, sưng, tiết nước bọt…trường hợp nặng sẽ nghẹt thở, khó thở, dẫn đến tử vong.

Ứng dụng lâm sàng.

Ung thư cổ tử cung.
Trị nôn thai nghén.
Trị loét cổ tử cung.
Trị viêm tuyến vú cấp.
Trị viêm hạch lâm ba cổ, mạn tính.
Trị ho trong chứng cảm mạo phong hàn.
Trị chứng rối loạn tiêu hóa
Giới thiệu kinh nghiệm dùng bán hạ sống.

Liều dùng và chú ý:

– 5-10 sắc uống hoặc cho vào thuốc hoàn tán. Dùng ngoài lượng vừa đủ.

– Tùy từng loại Bán hạ chế mà chọn dùng đối với bệnh thích hợp.

– Bán hạ phản Ô đầu không nên dùng chung.

– Cấp cứu trúng độc Bán hạ: Ngoài việc dùng theo nguyên tắt cấp cứu nhiễm độc thuốc, có thể dùng 1-2 % tannic acid rửa bao tử, cho uống lòng trắng trứng gà, giấm loãng hoặc nước chè đậm. Cũng có thể dùng giấm loãng 30-60ml gia ít người gừng uống hoặc ngậm nuốt từ từ. Cũng có thể dùng gừng tươi gia đường sắc uống. Kết hợp các phương pháp cấp cứu triệu chứng.