Thanh Bì (Pericarpium citri immaturi)

Thanh Bì là vỏ quả quýt còn xanh của cây Quýt Citrus reticulata Blanco, và nhiều loại quýt khác thuộc họ Cam Quýt dùng làm thuốc được ghi đầu tiên trong sách “Bản thảo đồ kinh”. Các loại cây quýt mọc khắp nơi ở nước ta.

Tác dụng dược lý:

1.Theo y học cổ truyền:

Thanh bì có tác dụng: sơ can phá khí, trị tán kết tiêu trệ. Chủ trị các chứng can khí uất trệ, nhũ Phòng căng đau, sán khí đau đớn, thực tích khí trệ.

2.Kết quả nghiên cứu dược lý hiện đại:

– Tác dụng ức chế mạnh cơ trơn của ruột nên chống co thoắt, tác dụng của thuốc là trực tiếp lên cơ trơn.So sánh với Trần bì thì Thanh bì làm giãn cơ trơn của ruột mạnh hơn, tinh dầu của thuốc có tác dụng kích thích ôn hòa lên ruột làm tăng tiết dịch tiêu hóa và bài khí tích trệ trong ruột.

– Chích tĩnh mạch dịch Thanh bì hoặc nước sắc thuốc bơm vào tá tràng làm tăng tiết mật rõ rệt ở chuột cống, chứng minh thuốc có tác dụng lợi mật.

– Tinh dầu của Thanh bì có tác dụng hóa đàm. Thanh bì có tác dụng kháng histamin , chống co thoắt khí quản làm giảm cơn suyễn.

– Thanh bì chích tĩnh mạch cho súc vật thực nghiệm làm tăng nhanh huyết áp và duy trì thời gian dài, nhờ vậy mà thuốc có tác dụng chống choáng. Thuốc còn có tác dụng cải thiện nhịp nhanh trên thất.

Ứng dụng lâm sàng;

Trị các chứng đau:

Đau vùng mạng sườn kết hợp với Sài hồ, Uất kim, Hương phụ…
Đau vú căng tức hoặc có cục kết hợp với Sài hồ,Hương phụ, Quất diệp…
Đau sán khí, cao hoàn sưng đau kết hợp với Xuyên luyện tử, Hồi hương,…để tán khí chỉ thống
Thanh bì tán: Độc vị Thanh bì tán bột mịn, mỗi lần uống 2g, ngày 2 lần trị đau do khí uất như Nhũ hạch, đau sườn, đau bụng…

Trị chứng rối loạn tiêu hóa do thực tích khí trệ ( kém ăn, bụng đầy đau ợ hơi…)
Chống sốc.
Trị tim nhịp nhanh trên thất.

Liều dùng và chú ý:

3 -10g sắc uống hoặc cho vào thuốc hoàn tán.

Dùng thận trọng đối với bệnh nhân khí hư người yếu.

Phụ chú:

1.Quất Hạch:

Quất hạch là nhân hạt Quýt phơi hay sấy khô dùng làm thuốc được ghi đầu tiên trong sách Nhật hoa tử bản thảo.Vị đắng, tính bình, không độc. Thuốc có tác dụng hành khí tán kết chỉ thống.Trên lâm sàng dùng trị chứng sán khí,cao hoàn sưng đau,bầu vú kết cục.Liều dùng 3-10g sắc uống hoặc cho vào thuốc hoàn tán.

2.Quất diệp

Quất diệp là lá quýt phơi hay sấy khô dùng làm thuốc được ghi đầu tiên trong sách “Trấn nam bản thảo”. Thuốc có vị cay, đắng, tính bình, có tác dụng sơ can hành khí,tiêu thủng tán kết,chủ trị đau sườn,nhũ ung…Liều dùng 6-10g sắc uống.Trên lâm sàng dùng trị ho, đau sườn.